صادق کیا
صادق کیا | |
|---|---|
 دکتر صادق کیا در جوانی | |
| زاده | ۲۵ اردیبهشت ۱۲۹۹ تهران اصالتاً طبری(مازندرانی) و کجوری[۱][۲] |
| درگذشته | ۱۰ اسفند ۱۳۸۰ (۸۱ سال) ایالات متحده |
| پیشه | زبان‌شناس و متخصص زبان‌های باستانی ایرانی. |
| ملیت | ایرانی |
صادق کیا (۲۵ اردیبهشت ۱۲۹۹ – ۱۰ اسفند ۱۳۸۰)[۳] زبان‌شناس و متخصص زبان‌های باستانی ایرانی بود.
زندگی
[ویرایش]صادق کیا، فرزند احمد کیا مقتدرالدوله، در سال ۱۲۹۹ در تهران و در یک خاندان اصالتاً مازندرانی و کجوری [۲][۴][۵][۶] به دنیا آمد.[۷][۸] تحصیلات ابتدائی و متوسطه را در آموزشگاه‌های ادب، ثروت و دارالفنون گذراند. سپس در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی به تحصیل پرداخت و در ۱۳۲۰ دورهٔ لیسانس را به پایان رساند و وارد خدمت وزارت فرهنگ شد. در سال ۱۳۲۳ پس از دفاع از رسالهٔ دکترای خود با موضوع «تصحیح متن منظوم به نام نصاب طبری» به اخذ درجهٔ دکترای ادبیات نایل آمد. از سال ۱۳۲۴ در سِمَت دانشیاری در دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران به تدریس مشغول شد. در سال ۱۳۳۰ به عنوان استاد کرسی زبان و ادبیات پهلوی در دانشگاه تهران ارتقا یافت. در سال‌های بعد دکتر صادق کیا علاوه بر خدمت دانشگاهی، متصدی سمت‌های اداری از جمله ریاست ادارهٔ فرهنگ عامه در وزارت فرهنگ و هنر نیز بود. همچنین در تأسیس دوره دوم فرهنگستان زبان ایران در دههٔ ۱۳۴۰ نقش فعالی داشت و ریاست این فرهنگستان را تا پایان فعالیت در سال ۱۳۵۷ در عهده داشت.[۹] در سال ۱۳۴۹ به کوشش دکتر صادق کیا پژوهشگاه گویش‌های ایرانی تأسیس شد که دستور کار آن بررسی گویش‌های ایرانی، و فراهم کردن واژه‌نامه برای هر یک از گویش‌های ایرانی بود که تعدادی از آنها تا سال ۱۳۵۷ انتشار یافت. لغت «گویش» را کیا وضع کرد.[۱۰]
صادق کیا شعر هم می گفت و در اشعار خود به فارسی سره گرایش داشت و واژه‌های پهلوی را که در زبان فارسی امروز از میان رفته به کار می‌برد و «تیرا» تخلص می‌کرد.[۱۰]
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دکتر کیا از تمامی مشاغل برکنار و بازنشسته اجباری شد.[۱۱] دکتر صادق کیا در اسفند ۱۳۸۰ در آمریکا درگذشت.[۱۲][۱۳][۱۴] بنا به وصیت کیا جسدش سوزانده و خاکستر آن به دریای مازندران ریخته شد.[۱۰]
آثار
[ویرایش]- چند نمونه از متن نوشته‌های پهلوی
- نُقطَویان یا پَسیخانیان، ۱۳۲۰
- کتاب قلب در عربی [۱۵]
- داستان جم (با همکاری محمد مقدم)
- گشته‌دبیره یا خط کَستَج، دربارهٔ خط کتیبه‌ها و سکه‌ها و مهرهای دورهٔ اشکانی و ساسانی
- گویش آشتیان، ۱۳۳۵
- ماه فروردین روز خرداد (متن پهلوی و ترجمهٔ فارسی با واژه‌نامه)، ۱۳۳۵
- راهنمای گردآوری گویش‌ها، ۱۳۴۰
- واژه‌نامهٔ گرگانی
- واژه‌نامهٔ طبری، ۱۳۲۷
- مجمع‌الامثال، محمدعلی هبله‌رودی (تصحیح)، ۱۳۴۴
- آذریگان؛ آگاهی‌هایی درباره‌ی گویش آذری
منابع
[ویرایش]- ↑ Born Moḥammad-Ṣādeq to a family with Māzandarāni roots who were in the government service for generations , , “KIĀ, ṢĀDEQ,” Encyclopædia Iranica, online edition
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «صادق کیا نمادی راستین از میهن پرستی و عشق به زبان و فرهنگ ایران زمین (دکتر مجدالدین کیوانی)». مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش های ایرانی و اسلامی).
- ↑ https://www.cgie.org.ir/fa/news/28076/%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82-%DA%A9%DB%8C%D8%A7-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%DB%8C%D9%87%D9%86-%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D8%B4%D9%82-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86---%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D9%85%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%DA%A9%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C
- ↑ H. Borjian, "Kia," Iranica, http://www.iranicaonline.org/articles/kia-sadeq
- ↑ کیا، صادق (۱۳۵۳). شاهنامه و مازندران. تهران چاپخانه تمدن بزرگ: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر. ص. پیشگفتار صفحه شش.
- ↑ کیا، صتدق (۱۳۲۷). واژه نامه طبری. تهران (سلسله انتشارات ایران کوده): انتشارات دانشگاه تهران. ص. پیشگفتار صفحه ۷.
- ↑ کارنامه کیا[پیوند مرده]
- ↑ «محدصادق کیا - راسخون». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۷.
- ↑ «Persian Academy». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۰۹.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ H. Borjian, "KIĀ, ṢĀDEQ" Encyclopaedia Iranica http://www.iranicaonline.org/articles/kia-sadeq
- ↑ H. Borjian "KIĀ, ṢĀDEQ" Encyclopaedia Iranica http://www.iranicaonline.org/articles/kia-sadeq
- ↑ «miras maktoob. :: The Written Heritage Research Centre::. مرکز پژوهشی میراث مکتوب - بررسی یک کتاب / ارجنامه صادق کیا، عسکر بهرامی، میراث مکتوب». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مارس ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۰۹.
- ↑ «Fars News Agency: ارجنامه «کیا» استاد زبان پهلوی منتشر می‌شود». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ ژوئیه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۰۹.
- ↑ معرفی آثار پدیدآورنده - صادق کیا[پیوند مرده]
- ↑ «خبرگزاری فارس». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ ژوئیه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۰۹.
- اثرآفرینان، زندگینامهٔ نام‌آوران فرهنگی ایران (به سرپرستی عبدالحسین نوایی)، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، جلد پنجم
- http://www.iranicaonline.org/articles/kia-sadeq
- http://www.cgie.org.ir/fa/news/28076
پیوند به بیرون
[ویرایش]
- صادق کیا (۱۳۴۴). «متن سخنراني صادق كيا معاون وزارت فرهنگ وهنر درمراسم گشايش هفته كتاب در تالار فرهنگ». هنر و مردم. ش. ۳۹ و ۴۰. ص. ۷-۹. دریافت‌شده در ۱۳ اسفند ۱۳۹۳.